Leerdam Broekgraaf

Ten westen van de bestaande wijk Leerdam-West ligt een nieuw te ontwikkelen gebied: Broekgraaf. De ontwikkeling bestaat uit ongeveer 1.000 woningen, een nieuwe treinhalte en de aanleg van een ecologische zone. IMOSS heeft het stedenbouwkundig plan voor de locatie uitgewerkt en in aanvulling daarop is gewerkt aan het Stedenbouwkundig Programma van Eisen, het ontwerp voor de sportvelden, de uitwerking van de stedenbouwkundige hoofdstructuur, het inrichtingsplan voor de ecologische zone, een verkavelingsplan voor de eerste 500 woningen en het Handboek Inrichting Openbare Ruimte. Het plan wordt gekarakteriseerd door water, groen en intieme woonbuurten.

Ruimtelijke visie

Het uitgangspunt voor de ruimtelijke en programmatische opzet van de woonwijk ligt besloten in de voormalige werknaam: West-west. Daaruit spreekt dat de wijk geen plan op zichzelf is, maar een aanvulling en afronding van de bestaande wijk Leerdam-West. In ruimtelijk en programmatisch opzicht sluit de wijk aan op het bestaande woongebied. Zo is er in de nieuwe wijk geen eigen voorzieningencentrum gepland en wordt met de water- en groenstructuren aangesloten op de structuur van bestaand West. Tegelijkertijd is Broekgraaf herkenbaar als nieuwe toevoeging aan Leerdam: met verschillende woonmilieus biedt het nieuwe woongebied een aanvulling op de woonsfeer van West, en biedt het ook een natuurlijke aanvulling op het bestaande woningaanbod in de hele stad.

De sfeer van de totale wijk ademt rust en ontspanning uit. Een ruim opgezette hoofdstructuur, met veel water en groen, creëert een ruimtelijkheid die een welkome aanvulling vormt op de bestaande bebouwingsstructuur van West. In maat en schaal van de bebouwing sluit de wijk aan bij de bestaande stad: zo wordt overwegend laagbouw met een tuinstedelijke uitstraling voorgesteld met hier en daar een hoogteaccent.

De wijk profileert zich door een groene en ruimte opzet en door de directe liggen tegen het Groene Hart. Deze gedachte heeft aan de basis gestaan van de stedenbouwkundige hoofdopzet: aansluiting bij de omringende landschapsstructuur, in de eerste plaats voor fietsers en voetgangers maar ook de ligging van de woningen profiteren zoveel mogelijk van de landschappelijke onderlegger.
Het netto woongebied heeft een oppervlakte van ongeveer 38 hectare. Bij de realisatie van ca.1000 woningen betekent dit een gemiddelde woningdichtheid van circa 26 woningen per hectare. In vergelijking met bestaande woonbuurten in Leerdam komt dit overeen met een groen en ruim opgezet woongebied. De kwaliteit van het plan zit in de waterpartijen, de singels en groenelementen. Het plan biedt nadrukkelijk de ruimte binnen de woongebieden met het ruimtegebruik te variëren, waardoor duidelijk van elkaar te onderscheiden woonmilieus ontstaan. Ook de woningdichtheid en de gemiddelde kaveloppervlakten kunnen binnen een bandbreedte variëren.

Stedenbouwkundig raamwerk

De hoofdopzet van de wijk is gebaseerd op twee belangrijke uitgangspunten: enerzijds is de onderliggende landschapsstructuur bepalend voor de noord-zuid gerichte lijnen in het plan. Deze zijn direct terug te voeren op de slotenstructuur van het oorspronkelijke slagenlandschap van het omringende veenweidegebied. Het tweede uitgangspunt voor de hoofdopzet is de aansluiting op de bestaande wijk West. Dit komt vooral tot uitdrukking in de oost-west georiënteerde elementen van het stedenbouwkundige plan. Voor een belangrijk deel vallen deze lijnen samen met reeds aanwezige landschapselementen, zoals de bestaande watergang de Broekgraaf en de Singel. Door dit spel van landschappelijke en stedelijke structuren is een samenhangende hoofdstructuur ontstaan die het stedenbouwkundige plan een heldere en herkenbare opzet geeft.

De ruimtelijke dragers van Broekgraaf zijn:

• Onderliggende landschapsstructuur: het oorspronkelijke landschapspatroon van langgerekte percelen en rechte sloten, dat zo kenmerkend is voor landschap rondom Leerdam, werkt door in de structuur van het stedenbouwkundige plan. Een aantal bestaande sloten wordt gehandhaafd. Deze sloten worden getransformeerd tot een systeem van aantrekkelijke brede watergangen met veel groen. De omliggende woongebieden ontlenen een belangrijk deel van hun kwaliteit aan deze waardevolle landschapselementen.
• Broekgraafzone: De belangrijkste watergang in het gebied, de Broekgraaf, vormt de basis voor een belangrijke nieuwe groene structuur in het gebied: de Broekgraafzone. Dit gebied wordt ingericht als een natuurlijke zone waarin op een bijzondere manier bebouwing wordt toegevoegd. Deze zone vormt een natuurlijke overgang tussen de bebouwing van bestaand West en het nieuwe woongebied. Binnen de Broekgraafzone is naast wonen ook ruimte voor andere functies.
• De Lommerrijke Laan: de hoofdstructuur in het plangebied ontsluit de wijk Broekgraaf; een doorgaande laan die bestaand West met het nieuwe Broekgraafgebied verbindt. Deze structuur takt aan op de bestaande ontsluitingsstructuur van Leerdam West, namelijk op de Populierstraat via een nieuwe zuidelijke ontsluiting langs de begraafplaats en krijgt aan het noorden een nieuwe aansluiting op de Parallelweg via een nieuwe spoorovergang. De Lommerrijke Laan is herkenbaar door zijn ruime en groene profiel en volgt landschappelijke structuren zoals de langgerekte, noord-zuid georiënteerde watergangen, de Broekgraaf en de Singel vanuit West. Deze structuur van wegen vormt de basis voor een herkenbare ruimtelijke structuur en draagt zorg voor een optimale oriëntatie van de automobilist.
• Ecologische zone als overgang naar het landelijk gebied: aan de westzijde van het plan vormt een robuuste ecologische zone een natuurlijke overgang naar het omliggende landschap. Hier wordt een nieuw natuurgebied ontwikkeld in het verlengde van het bestaande bos van het Zuid-Hollands Landschap. De ecologische zone is (deels) toegankelijk voor bewoners van Broekgraaf voor extensief recreatief medegebruik, en vormt daarmee een belangrijke kwaliteitsdrager van het woongebied.